PEDOMAN ADAT PSDBJ |
Ulaon Tardidi dohot Malua
Penulis dan Penanggung Jawab: Tim Adat PSDBJ (Koordinator: Olophon Raja Simamora)
Ulaon Tardidi ndang tercatat di adat Dalihan Natolu. Najolo adong do adat mambahen goar ni dakdanak, ima na digoari Partutuaekon, Marapi ni Anduhur. Marlaok hasipelebeguon do i, ai ndang ditanda angka ompunta dope Debata dohot Tuhan Yesus Kristus uju i.
Flashback
Adat Partutuaekon, Marapi Ni Anduhur (Mambahen goar ni dakdanak na baru sorang) ima najolo didok goarna, jala diparhatutu sude: Acara/ Ritualna : Saminggu dung sorang dakdanak i diboan ma tu paridian na somal dihuta i laho paridihon tu pansur manang tu binanga. Di jolo ma sahalak ina mardalan mamboan gara dohot sipu-sipu di bagasan hudon (api ni anduhur), asa lao sude begu molo tung adong na monggop-onggop di dalan i. Diparidi ma dakdanak i di paridian i. Mulak sian i, dipahembang ma amak tiar naimbaru di alaman ni jabu, dipabidang ma ulos Ragidup naimbaru di atasna, dipapodom ma dakdanak i di atas ni ulaos i. Didok ma sada goar naung direncanahon naeng goarni dakdanak i huhut dipistikkon ma parbue pir tu ulos na hembang i huhut dihatahon singko-singkona (mantra). Molo genap do parbue pir na pinistikanna i saut ma goar i, alai molo ganjil do diganti ma goar i (ai dang cocok). Songon i ma dibahen sahat tu na dapot goar na. Dungi mangallang itak gurgur ma sude nasida. Ima adat na jolo di tano Batak, alai maralo tu haporseaon haKristenon. (Umbahen na molo mangganti goar saonari on sai jotjot dope adong na patupa itak gur-gur) |
Ulaon Tardidi dohot Sidi, ulaon Parhuriaon do on. Jala dang di sude huria adong Lepas Sidi. Nuaeng on nunga godang binereng gabe ulaon adat i na menonjol di acara i. Digokkon sude humaliang, hulahulana, dongantubu, Boru, Aleale, dongan sahuta, ro di angka punguan sa-arisanna.
Songon dia pe i, na porlu ingotonta :
- Parjolo do hula-hula pasahathon nabinoanna (apakah dengke atau dohot ulos), dung i pe asa pasahaton tudutudu ni sipanganon. Molo na Tardidi, tu jolo ni natorasna ma dompak dipasahat, alai molo ulaon Malua (Lepas Sidi), tu jolo ni na Malua i ma.
- Ala, hulahula manang na tulang na do na ro mangupa berena, (diulaon songon on ndang na ginokkon hulahula, boa-boa do goarna). Tung so binahen pe ulaon di cara sisongon on, anggo tulangna sai ro do i molo diboto tardidi/malua berena.
- Di ulaon Malua (Lepas Sidi), sai parjolo do natoras pasahat upa-upa tu na malua i, dung i pe asa na asing (Tulangna) mangupa berena
- Di Ulaon on, tung sura pe ro disi tulang ni amana, manang tulang ni ina ni na lepas sidi on, dang boi i dohot mangupa.
- Mamboan boras do sude pihak ni hulahula.
- Dung dipasahat hula-hula dengke na, patuduon ni suhut ma tudutudu ni sipanganon dung laho mangan, peakhononhon ndang pola dihatahon.
- Hula-hula do sipungka panisean, parjolo ma di daulat ni sipanganon dohot di sitangkasna. Ndang pola leleng be masialus-alusan pangatur ni na manghatai, (niuluhon ni hula-hula) maradophon suhut parjabu. Ala adat saripe na mardalihan natolu, diatur ma panghation sian toru ni tutur tu ginjang. Ala nunga parjolo hula-hula pasahat sipasahatonna (dengke/ulos) parpudi ma nasida mandok hata laos pa ampuhon tu suhut.
- Somal do huhut manjalang namar amplop di ulaon sisongon on.
- Naparpudi, mardalan ma pasituak natonggi, dung sidung mangampu hasuhuton.
- Hulahula ma manutup ulaon i dohot tangiang.
Taringot Naso Dihatahon na Pasahat Tudu-tudu ni Sipanganon
Perdebatan nabalga do masalah on di piga-piga pihak na sohea mangulahon dope. Tarlumobi di pihak hulahula sai adong do merasa ndang dihormati molo so apala pas tujolona dipasahat tudu-tudu ni sipanganon i. Jala sai adong dope muse mandok, jumolo ninna pasahaton tudu-tudu ni sipanganon, dungi pe asa pasahatonna dengke.
Alai ala sotangkas niantusan ruhut-ruhutna, manang dang kuat parbinotoan niba mangalusi, jadima, holan hata “nauli rajanami”.
Pangantusionna:
Na manangiangkon berena do tulangna di ulaon on, mangupa berena. Bere i do suhut (apala suhut), ndang natoras ni na malua i. Na paradat ma keluarga i molo binereng disi tudutudu ni sipanganon.
Ulaon hasangapon ma goarna naniulahon ni natoras ni namalua i. Ai dia goar ni tudutudu i diulaon sisongon on? Jala, ndang parjambaran i, muse ndang surung-surung.
Ndang ro hulahula mangalap surung-surung tu jabu ni boruna. Molo di hitaan didok ma i ndang rambingan dibuat suhut i pasangaphon hula-hulana, ia ro manopot nasida.
Pardalanna:
Dung marsipanganon, sungkunon ni hulahula i do tudutudu ni sipanganon na ni idana denggan ditonga-tonga nasida.
Alus ni paranak/paidua ni suhut/protokol : (intina) tudu2 ni sipanganon i lao pasangaphon saluhutna na ro i. Arga do haroro ni saluhutna na ro i. Tarida ma i sian na marsituhu hasuhuton parade sipanganon na marsaudara, denggan ma i annon pasahaton ni suhut tu hasahatanna.
Jala ingkon tangkas do antusan parpeak ni hasahatanna unang marpilitan, ala sip do pasahaton (so pola hatahononhon) pasahat i, unang sala diruhut-ruhut na. Boru naung mangatusi ma mangulahon.
Catatan:
Alai nang pe songon i andorang sodimulai, porlu do jaloon paniroion sian hula-hula i, paboaon na ido adat na. Molo une di roha nasida, niulahon. (Ndang pola margolgol hita di prinsip na songon on, na umporlu las rohanta tarlumobi las roha ni na ro.)
Alai molo ingkon pasahaton resmi do ninna, ba pinasahat, asal ma naung pinatuduhon naniantusan do adat. Ai ndang uli ulaon molo sai maralo di roha ni sada pihak, sai luluan do asa dame di panghataio, tarlumobi dihasuhuton.
Taringot tudutudu ni sipanganon na di hatahon manang ndang, taulahon ma songon hatorangan na di ginjang i. Alai tetap ma diserahkan tu hita masing-masing sesuai dohot paniroion ni hulahula asa denggan mardalan ulaon i, unang adong na merasa hurang. Lam leleng annon lam merasa biasa nama i, dang pola guluton na be i.
Asa,
Sinemnem uruk-uruk, silanlan aek toba.
Unang adong na marungutungut, asa sude marlas ni roha”
(Diposting admin paradaton dengan minor editing tanpa pengubah isi).